ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΑ

Η πολεοδομία συγκροτείται στις αρχές του 20ου αιώνα σαν ένα σύνολο από πρακτικές, θεωρητικές και επιχειρησιακές, που αποσκοπούν να θεμελιώσουν πάνω σε ένα λόγο επιστημονικού ύφους την οικοδόμηση μιας τάξης στον χώρο της πόλης, προσαρμοσμένης στην κοινωνία του βιομηχανικού καπιταλισμού.

Το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου βρίσκει την Πρέβεζα με μεγάλες καταστροφές από τους βομβαρδισμούς, όπως και τις περισσότερες πόλεις της Ελλάδας. Η διαδικασία της ανοικοδόμησης ξεκινά. Στη μεταπολεμική κτιριακή παραγωγή παρατηρείται όπως και στην υπόλοιπη Ελλάδα χαμηλή ποιότητα με κυριαρχία της πολυκατοικίας. Το φαινόμενο της έντονης ανοικοδόμησης παρατηρείται να έχει την τάση ενοποίησης των διαφόρων γειτονιών καθώς οικοδομήθηκαν οι ακάλυπτοι, κυρίως περιβόλια, που διαχώριζαν τις παλιές γειτονιές σύμφωνα με τους τότε όρους δόμησης. Δεν θεωρείται ανάγκη η διατήρηση τοπικών χαρακτηριστικών με απόρροια να χάνονται στοιχεία τα οποία έδιναν την ιδιαίτερη παραδοσιακή ταυτότητα στην πόλη μας. Η επέκταση της πόλης γίνεται εκτός συγκεκριμένου και εγκεκριμένου σχεδιαστικού πλαισίου και οι υπηρεσίες της πολεοδομίας έρχονται μετέπειτα να εγκρίνουν την υπάρχουσα κατάσταση καθ’ όλη την διάρκεια του μισού του 20ου αιώνα. Η κατάσταση συνεχίζεται μέχρι και σήμερα.

Όσον αφορά τις χρήσεις γης, σήμερα οι κεντρικές λειτουργίες της πόλης αναπτύσσονται σε ένα εκτεταμένο πλέγμα. Οι χρήσεις γης μέσα στον πλέγμα δεν διακρίνονται. Λιανικό και χονδρικό εμπόριο, εξυπηρετήσεις, διοίκηση αναψυχή κτλ. συνυπάρχουν και μόνο κάποιες χονδρικές προτιμήσεις θα μπορούσαν ίσως να διαπιστωθούν: το χονδρικό εμπόριο προς το βόρειο τμήμα, η αναψυχή προς την παραλία, η διοίκηση στο παλιό ιστορικό κέντρο.

Η Πρέβεζα είναι μια πόλη «πνιγμένη» στο πράσινο. Το πράσινο όμως αυτό βρίσκεται εκτός του ορίων της πόλης. Στο εσωτερικό της εντός τάφρου περιοχή της πόλης αισθητή είναι η έλλειψη επαρκών χώρων αναψυχής και πρασίνου. Το θέμα της έλλειψης ελεύθερων δημοσίων χώρων στο κέντρο της πόλης να θιχθεί. Τι συμβαίνει με μεγάλους εγκαταλειμμένους χώρους εντός του πολεοδομικού ιστού της πόλης; Είναι μια λύση η αξιοποίησή τους ώστε να ανακτηθεί ο δημόσιος χώρος μέσα από αυτούς. Μπορεί ο ελεύθερος χώρος μπροστά από τα ιαματικά λουτρά και κάτω από το φρούριο του Αγ. Γεωργίου να έχει χαρακτηρισθεί ως αστικό πάρκο στο γενικό πολεοδομικό αλλά βρίσκεται στην μία πλευρά της πόλης ώστε να εξυπηρετεί το σύνολο των κατοίκων της. Ακόμα, η πλατεία Ανδρούτσου, σημαντικός δημόσιος χώρος επαρκούν για την πόλη από άποψη επιφάνειας σύμφωνα με τα σταθερότυπα, πρέπει να επισημανθεί όμως ότι δεν εξυπηρετούν παρά μόνο τη γειτονιά του κέντρου και σε μικρότερο βαθμό το Τσαβαλοχώρι. Όλες οι υπόλοιπες πολεοδομικές ενότητες τόσο εντός όσο και εκτός τάφρου δεν έχουν διαμορφωμένες πλατείες.

Βέβαια υπήρξαν μέτρα που έδωσαν ανάσα στην πόλη μας. Η πρώτη δραστική αλλαγή ήταν ανάπλαση της περιοχής της παραλίας και της αγοράς. Πεζοδρομήθηκαν όλα τα κάθετα δρομάκια ανάμεσα στους δύο κεντρικούς παράλληλους πεζόδρομους (Εθν. Αντιστάσεως και Ελ. Βενιζέλου) όπως και τα δρομάκια ανάμεσα στον πεζόδρομο της Εθν. Αντιστάσεως και 21ης Οκτωβρίου. Επίσης αργότερα, η λεωφόρος Ειρήνης διαπλατύνθηκε, απέκτησε πεζοδρόμια και οριοθετημένες θέσεις στάθμευσης. Σημαντικό ακόμα γεγονός για την πορεία της αστικής μορφής της πόλης είναι «ο χαρακτηρισμός τμήματος της πόλης της Πρέβεζας ως παραδοσιακού και καθορισμός ειδικών όρων και περιορισμών δόμησης των οικοπέδων αυτών». Αναγνωρίστηκε έτσι η ανάγκη διατήρησης του παραδοσιακού της ύφους. Εξυγιάνθηκε το κέντρο της πόλης. Μήπως η πεζοδρόμηση θα άξιζε να καταλάμβανε μεγαλύτερο μέρος του κέντρου όπως έχουμε παραδείγματα από μεγαλύτερες ευρωπαϊκές πόλεις; Τέτοιες δράσεις, αποφασιστικές, παρ’ όλες τις έντονες αρχικές επικρίσεις δείχνουν μια βιώσιμη προοπτική. Τελευταία έχει γίνει ανάπλαση με πεζόδρομο και ποδηλατόδρομο ενός μέρους της τάφρου χαρίζοντας στους κατοίκους της πόλης μια ακόμα διαδρομή αναψυχής. Έχει όμως χρήση από τους πολίτες; Προσωπικά πιστεύω ότι πρέπει να ενταχθεί σε μια ενιαία πολιτική σχεδιασμού κυκλοφοριακής μελέτης με υποδομές που θα παρέχουν ασφάλεια στον ποδηλάτη και η οποία θα αφορά την καθημερινή ζωή των Πρεβεζάνων και όχι αποκλειστικά σε χρήση αναψυχής.

Η πόλη αναπτύχθηκε εκατέρωθεν της λ. Ειρήνης και της συνέχειάς της, της λ. Ιωαννίνων. Ο άξονας αυτός νότια κατέληγε στο λιμάνι ενώ βόρεια η συνέχειά της ήταν η εθνική οδός Πρέβεζας – Ιωαννίνων. Σήμερα ο άξονας αυτός συνεχίζει να «διχοτομεί» την πόλη. Επίσης, δεν υπάρχουν ικανοποιητικές οδικές υποδομές. Εκτός από τις λ. Ιωαννίνων και Ειρήνης στο υπόλοιπο οδικό δίκτυο της πόλης οι οδοί έχουν μικρά πλάτη οδοστρώματος, ανεπαρκή έως ανύπαρκτα πεζοδρόμια, χαρακτηρίζονται από κακή γεωμετρία και επικίνδυνη για την ασφάλεια χάραξη. Οι θέσεις στάθμευσης γενικά, δεν κατανέμονται ομοιόμορφα στην πόλη. Ως κοινόχρηστοι χώροι στάθμευσης χρησιμοποιούνται όπου είναι δυνατόν τα αδόμητα οικόπεδα ή άλλες εκτάσεις σε διάφορα σημεία της πόλης. Οι ιδιωτικοί χώροι στάθμευσης παρά το σημαντικό αριθμό τους, δεν προσφέρονται για την εξυπηρέτηση της ζήτησης σε στάθμευση τις ώρες αιχμής. Ο μεγαλύτερος αριθμός θέσεων στάθμευσης, βρίσκεται σε pilotis. Σίγουρα αυτός ο τύπος στάθμευσης αποτελεί μια εύκολη λύση αλλά έχει σαν αποτέλεσμα να μην δημιουργούνται μέτωπα στους δρόμους οπότε περπατώντας η πόλη φαίνεται απρόσωπη και ψυχρή.

Οι μαζικές μετακινήσεις εξυπηρετούνται από ένα ιδιωτικό σύστημα αστικών συγκοινωνιών που λειτουργεί όπως και στις άλλες πόλεις της Ελλάδας σαν ανώνυμη εταιρία το οποίο δυστυχώς χαρακτηρίζεται χωρίς αναποτελεσματικό.

Η πόλη εκτιμάται ότι θα συνεχίσει να διογκώνεται και αυτό χρήζει ιδιαίτερης αντιμετώπισης. Όσον αφορά τις νέες νομοθεσίες, αυτές θα πρέπει να προσαρμόζονται στο υπάρχον κτιριακό δυναμικό και να σέβονται την εικόνα της πόλης που προΰπαρχε και όλα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της. Όλες οι προσθήκες στην πόλη θα πρέπει να υπακούν στη νομοθεσία και να μην γίνονται άναρχα. Το νέο θα πρέπει να έρχεται σε αρμονία με το παλιό.

Απαραίτητη είναι η οικιστική επέκταση του οικισμού κάτω από τις κατάλληλες χωρικές συνθήκες ώστε να αποφευχθεί η ανεξέλεγκτη δόμηση. Επίσης, πρόβλημα στη βιώσιμη ανάπτυξη της πόλης είναι το γεγονός ότι δομείται μονοκεντρικά και η περιοχή εντός τάφρου έχει κορεστεί οικοδομικά. Ακόμα, χρειάζεται αναδιάρθρωση των χρήσεων και των δραστηριοτήτων. Θα πρέπει να «ελευθερωθούν» χώροι μέσα στην πόλη που δεν σχετίζονται με τη πολεοδομική της λειτουργία.

Ολοκληρώνοντας, η πόλη της Πρέβεζας έχει αρκετές δυνατότητες να γίνει μια «βιώσιμη πόλη». Ο δρόμος όμως για την βιώσιμη ανάπτυξή της είναι ακόμα μακρύς. Το νέο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο του Δήμου Πρέβεζας θα πρέπει να στοχεύει στη θέσπιση ενός πρότυπου προγραμματισμού, σχεδιασμού και διαχείρισης του χώρου που θα είναι εξειδικευμένο στο γεωγραφικό πλαίσιο, προσαρμοσμένο στο χαρακτήρα και το ρόλο της Πρέβεζας με σεβασμό στο φυσικό περιβάλλον. Για όλα τα παραπάνω δεν φτάνει βέβαια η νομοθεσία αλλά πάνω απ’ όλα είναι αναγκαία η αφύπνιση των κατοίκων της Πρέβεζας. Θα χρειαστούν δραστικά μέτρα για την πόλη για να σωθεί ότι απέμεινε από το παρελθόν της το οποίο θα συνθέσει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της πόλης έτσι ώστε να μην χαθεί προς χάριν αυτού του παρωχημένου μοντέλου ανάπτυξης.